Η παρουσία έντονου τεκτονισμού στη Λέσβο έχει συμβάλει στη δημιουργία εντυπωσιακών καταρρακτών οι οποίοι είναι διάσπαρτοι σε όλο το Γεωπάρκο. Πρόκειται για μοναδικής ομορφιάς δημιουργήματα της φύσης στη Λέσβο.
Εμφανίζουν απότομη, κατακόρυφη μεταβολή της κοίτης του ποταμού και η δημιουργία τους στη Λέσβο συνδέεται συνήθως με την παρουσία μεγάλων ρηγμάτων. Εντυπωσιακοί είναι οι καταρράκτες του Γεωπάρκου Λέσβου, όπως ο καταρράκτης Μαν’ κάτσα που συναντάται στους ιγνιμβρίτες του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου, της Πέσσας στην Αχλαδερή που διασχίζει τα οφιολιθικά πετρώματα και πηγάζει από τη μικρή Λίμνη και τον Όλυμπο, του Κλαπάδου, του λάκκου Κουκούγια στον Κλαπάδο, της Ποταμιάς, των Παρακοίλων, του Βαθύλιμνου στα Χίδηρα, του ρέματος Μεθάλια στη δυτική Λέσβο, της Νιγίδας στη Βρίσα.
Φαράγγι Βούλγαρη (Βατούσα)
Το φαράγγι του Βούλγαρη ποταμού είναι ένα εντυπωσιακό φαράγγι που δημιουργήθηκε στη βορειοδυτική πλευρά του ηφαιστειακού κρατήρα της Βατούσας, ενός τεράστιου ηφαιστείου με διάμετρο μεγαλύτερη των 8,5 χμ. Το ηφαίστειο της Βατούσας συνδέεται με την κύρια ηφαιστειακή δραστηριότητα της Λέσβου που έλαβε χώρα πριν από 18,5 έως 17 εκατομμύρια χρόνια και συνέβαλε στη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Το φαράγγι του Βούλγαρη διανοίχτηκε μέσα σε ηφαιστειακά πετρώματα από τη δράση του νερού πάνω στα ίχνη μεγάλων γεωλογικών ρηγμάτων. Πρόκειται για μια βαθιά χαράδρα με σχεδόν απόκρημνες βραχώδεις πλευρές, η οποία βρίσκεται σε συνεχή διάβρωση.
Κατά μήκος του φαραγγιού εμφανίζονται ηφαιστειακοί σχηματισμοί με τη μορφή μεγάλων βράχων που ξεπροβάλλουν σήμερα μέσα από τα ηφαιστειακά πετρώματα ως εντυπωσιακά γλυπτά της φύσης. Πρόκειται για πετρώματα που προέρχονται από την κατάρρευση της βόρειας πλευράς της ηφαιστειακής καλδέρας τη Βατούσας και αποτελούν μοναδικούς μάρτυρες της βιαιότητας της δραστηριότητας του ηφαιστείου. Η κατάρρευση τμήματος της καλδέρας απελευθέρωσε ρεύμα λάβας που συμπαρέσυρε στο πέρασμά του τμήματα της ήδη στερεοποιημένης λάβας από παλαιότερη δραστηριότητα του ηφαιστείου, τα οποία εμφανίζονται σήμερα και με τη μορφή χαρακτηριστικών αποστρογγυλεμένων από την ολίσθηση κροκαλών και ογκολίθων μέσα στο ηφαιστειακό υλικό.
Φαράγγι Τσικνιά
Το φαράγγι του ποταμού Τσικνιά σχηματίζεται στα νότια πρανή του λόφου της Αρχαίας Αρίσβης. Διανοίχτηκε μέσα σε ηφαιστειακά πετρώματα από τη δράση του νερού πάνω στα ίχνη μεγάλων γεωλογικών ρηγμάτων διεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ και ΒΑ-ΝΔ.
Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια συστήματα της Λέσβου, το οποίο διασχίζει το κεντρικό μέρος του νησιού και εκβάλλει στον κόλπο της Καλλονής Το υδρογραφικό δίκτυο του χειμάρρου Τσικνιά έχει συμβάλλει κατά πολύ στη διαμόρφωση του σημερινού ανάγλυφου της κεντρικής Λέσβου σε συνδυασμό με τα έντονα φαινόμενα της ηφαιστειότητας και του τεκτονισμού, που έδρασαν στην περιοχή.
Η λεκάνη απορροής του Τσικνιά αναπτύσσεται νότια του όρους Λεπέτυμνος, το οποίο αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ηφαιστειακά κέντρα της Λέσβου. Δομείται κυρίως από ηφαιστειακά πετρώματα και μόνο σε μικρά τμήματα της και κυρίως προς την εκβολή του χειμάρρου, παρατηρούνται συγκεντρώσεις χειμαρρώδων αποθέσεων μικρού πάχους (άργιλοι, άμμοι, ποτάμιες αποθέσεις). Μέσα στη λεκάνη απορροής αναπτύσσεται μια μεγάλη ποικιλία ηφαιστειακών σχηματισμών, οι οποίοι από τους παλαιότερους προς τους νεώτερους είναι η κατώτερη ενότητα λαβών, στο νότιο τμήμα της λεκάνης κοντά στην Αγία Παρασκευή, η ενότητα όξινων ηφαιστιτών, η οποία αντιπροσωπεύεται κυρίως από τις υελώδεις λάβες βόρεια της Καλλονής, την ενότητα Σκουτάρου αποτελούμενη κυρίως από ανδεσιτικές και λατιτανδεσιτικές λάβες και την ανώτερη ενότητα λαβών, η οποία εντοπίζεται κυρίως στο βόρειο τμήμα της λεκάνης.