Η μονή του Ταξιάρχη βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον οικισμό του Μανταμάδου και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα πανελληνίως. Άλλοτε λειτουργούσε ως ανδρώα μονή, πλέον θεωρείται προσκυνηματική όπου φυλάσσεται η ανάγλυφη θαυματουργή εικόνα του Ταξιάρχου, ζυμωμένη με λάσπη και αίμα.
Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή υπήρχε ήδη τον 10ο αι. και προς το τέλους του δέχθηκε επίθεση Σαρακηνών πειρατών, οι οποίοι κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις της και σφαγιάσαν τους μοναχούς της. Σώθηκε μόνον ένας δόκιμος, ο Γαβριήλ, ο οποίος είχε κρυφτεί στη στέγη του ναού και με την αναχώρηση των πειρατών κατασκεύασε τη θαυματουργή εικόνα του Ταξιάρχη με πηλό και αίμα των σφαγιασθέντων μοναχών.
Η πρώτη ιστορική μαρτυρία για την ύπαρξη της μονής, ωστόσο, είναι ένα έγγραφο του 1661 και μια σύγχρονη αυτού επιγραφή στο ναό. Είναι γνωστό κι ότι τον 18ο αι. το παλαιό μικρό καθολικό αντικαταστάθηκε από νέο μεγαλύτερο ναό. Το σημερινό καθολικό, το οποίο δεσπόζει στη μέση του αυλογύρου, οικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1879 και αποτελεί τρίκλιτη βασιλική. Το συγκρότημα έχει όψη φρουρίου, καθώς περιβάλλεται από ψηλά κτήρια και πυργοκωδωνοστάσιο στη βορειοδυτική πλευρά.
Στο εσωτερικό του καθολικού κυρίαρχη θέσει κατέχει η μοναδική στο είδος του ανάγλυφη εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία φυλάσσεται σε πολυτελές κουβούκλιο κατασκευασμένο το 1766. Ιδιαίτερα κειμήλια αποτελούν ο αρχιερατικός σάκος και το πετραχήλι του Αγ. εθνοιερομάρτυρος πατριάρχου Γρηγορίου Ε’, σε ειδική προθήκη στα δεξιά της εισόδου, τα οποία είχε δώσει ο ίδιος ο πατριάρχης στον πρωτοσύγκελό του Πορφύριος, μετέπειτα μητροπολίτη Μυτιλήνης. Αξιοπρόσεκτα είναι τα μικρά μεταλλικά υποδήματα που προσφέρουν οι πιστοί, αφού σύμφωνα με την παράδοση ο Ταξιάρχης φθείρει τα υποδήματά του διατρέχοντας τη νύχτα το νησί.
Η μονή διαθέτει ξενώνες για τη φιλοξενία των επισκεπτών. Εορτάζει δυο φορές το χρόνο στις 8 Νοεμβρίου, ημέρα της συνάξεως των αρχαγγέλων και την Κυριακή των Μυροφόρων, εορτή των εγκαινίων του ναού, ο εορτασμός των οποίων προσελκύει μεγάλο αριθμό προσκυνητών, καθώς κατά χιλιάδες καταφθάνουν πεζοπορώντας απ’ όλες τις άκρες του νησιού. Οι εορτασμοί συνοδεύονται από μεγάλη θρησκευτική και εμπορική πανήγυρη και τη μοναδική τελετουργική προσφορά ενός ταύρου.
